Tam adı Mehmet Rıfat Ilgaz olan usta yazar, 7 Mayıs 1911'de Kastamonu'da dünyaya geldi. İlk ve orta okul eğitimini Kastamonu'da tamamlayan Ilgaz, yatılı olarak öğrenim gördüğü Muallim Mektebi'nden 1930 yılında mezun oldu.
Şiir yazmaya öğrencilik yıllarında başlayan Ilgaz, 1936'da Gazi Eğitim Enstitüsü'nde edebiyat eğitimi de alarak, 6 yıl süreyle Gerede, Akçakoca, Gümüşova'da ilkokul öğretmenliği yaptı.
Ilgaz, daha sonra İstanbul'a tayin olarak Karagümrük Ortaokulu'nda ve Nişantaşı Lisesi'nde Türkçe öğretmeni olarak görev yaptı.
İlk şiiri "Sevgilimin Mezarında"yı 15 yaşında kaleme alan Ilgaz'ın eserleri 1940'ta
Çığır,
Oluş,
Ulus,
Güneş,
Yücel,
Varlık,
Hamle ve
Yeni İnsanlık gibi birçok dergide yayımlandı.
Felsefe eğitimi de alan Ilgaz, yine 1940'lı yıllarda Hasan Tanrıkut, Sabahattin Kudret Aksal ve Salah Birsel'le tanıştı. Ömer Faruk Toprak ile 1942'de
Yürüyüş Dergisi'ni çıkaran Ilgaz, bu dergide Orhan Kemal, Sait Faik Abasıyanık, Cahit Irgat, İbrahim Abdülkadir Meriçboyu ve Nâzım Hikmet gibi şairlerle birlikte çalıştı.
Ilgaz'ın ilk şiir kitabı
Yarenlik ise 1943'te edebiyatseverlerle buluşurken, 1944'te yazdığı
Sınıf adlı şiir kitabından dolayı 6 ay hapis cezası aldı. Serbest bırakıldıktan sonra da öğretmenlik yapmaya devam etmek isteyen Ilgaz, çeşitli nedenlerden dolayı 1946'da öğretmenlikten ayrıldı ve gazetecilik yapmaya başladı.
Yazılarında ve yaşamında toplumcu gerçekçi bir çizgi devam ettirmeye çalışan Ilgaz'ın 1953'te yazdığı
Devam adlı kitabı da toplatıldı. Yazıları ve şiirleri nedeniyle kovuşturmaya tabi tutulan Ilgaz, yaklaşık 5 buçuk yıl mahkûmiyet alsa da hem hastalığından dolayı, hem de af kapsamına girdiği için cezasının bir kısmını yattı.
Rıfat Ilgaz, Aziz Nesin ve Esat Adil gibi isimlerle
Gerçek Gazetesi'ni, sonrasında ise
Yığın Dergisi'ni çıkarırken,
Markopaşa adlı mizah dergisinde de yazı işleri müdürlüğü yaptı. Necati Sözen'in sahibi olduğu
Adembaba dergisinde 1952'de yazmaya başlayan yazarın, o dönemde popüler olan
Dolmuş,
Külah ve
Taş gibi mizah dergilerinde yazıları yayımlandı.
Ilgaz, aynı zamanda 1952-1960 yılları arasında
Tan gazetesinde düzeltmen, dizgici ve röportaj yazarı olarak çalıştı. Daha sonra
Dolmuş Dergisi'nde 'Stepne' takma adıyla "Hababam Sınıfı", "Bizim Koğuş" ve "Don Kişot" eserlerini dizi olarak yayımladı.
Asıl ününü, 1959'da Türkiye'deki eğitim sistemini eleştirmek amacıyla hazırladığı
Hababam Sınıfı adlı kitapla kazanan Rıfat Ilgaz'ın bu romanı 1966'da oyunlaştırılarak Ulvi Uraz Tiyatro Topluluğu tarafından sahnelendi.
Aynı oyun yine 1969'da İstanbul Tiyatrosu'nda sahneye koyuldu ve Ertem Eğilmez'in yönetmenliğinde 1975 yılında beyaz perdeye aktarıldı.
Vatan,
Demokrat İzmir,
Yeni Gün,
Yeni Ulus gazeteleri ile
Akbaba dergisinde de yazılar yazan Ilgaz, sonra Sınıf Yayınları'nı kurdu ve kendi kitaplarını buradan yayımladı. Basın Şeref Kartı'nı ise 1970'te alan Ilgaz, 1974'te emekli oldu ve doğum yeri olan Cide'ye yerleşti.
12 Eylül 1980 darbesinde de gözaltına alınan Ilgaz,
Yıldız Karayel adlı eseriyle 1982'de Madaralı Roman ve Orhan Kemal Roman ödüllerini,
Ocak Katırı Alagöz'le de 1987'de Ömer Faruk Toprak Şiir ödülünü aldı.
Ömrü boyunca roman, hikâye, anı, tiyatro ve çocuk şiirleri alanında birçok eser veren Rıfat Ilgaz, 7 Temmuz 1993'te İstanbul'da vefat etti, Zincirlikuyu mezarlığına defnedildi.
ESERLERİNDEN BAZILARIŞiir: Yaşadıkça, Devam, Üsküdar'da Sabah Oldu, Soluk Soluğa, Karakılçık, Uzak Değil, Güvercinim Uyur mu, Kulağımız Kirişte, Çocuk Bahçesi (çocuk şiirleri).
Hikâye: Radarın Anahtarı, Don Kişot İstanbul'da, Kesmeli Bunları, Al Atını, Palavra, Bunadı Bu Adam, Tuh Sana, Çalış Osman Çiftlik Senin, Hababam Sınıfı Uyanıyor, Hababam Sınıfı Baskında, Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı.
Roman: Hababam Sınıfı, Bizim Koğuş, Karadeniz'in Kıyıcığında, Karartma Geceleri, Meşrutiyet Kırahathanesi, Apartıman Çocukları, Hoca Nasrettin ve Çömezleri.
Tiyatro: Hababam Sınıfı, Hababam Sınıfı Baskında, Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı, Çatal Mata Kaç Çatal, Abbas Yola Giden.
Hatıra: Kırk Yıl Önce Kırk Yıl Sonra, Yokuş Yukarı, Biz de Yaşadık.
Çocuk Edebiyatı: Bacaksız Kamyon Sürücüsü, Bacaksız Okulda, Bacaksız Paralı Atlet, Öksüz Civciv, Küçükçekmece Okyanusu, Cankurtaran Yılmaz, Kumdan Betona.
