Aptallığı aptallık yapan nedir? Modern edebiyatın büyük yazarlarından Robert Musil'e göre aptallık, zekâ eksikliği değil, daha çok duygu hatasıdır, üstelik tam olarak kavranması imkânsızdır. Bazen deha ve aptallık öylesine iç içe geçer ki, onları birbirinden ayırmak mümkün olmaz. Üstelik onun üzerine konuşmak başlı başına bir paradoksa neden olur: Aptallık üzerine konuşan biri aptal olmadığını varsayar, böylece kendisini zeki saydığını göstermiş olur, oysa bu da aleni bir aptallık işaretidir. Elbette bir de kitlelerin ve kalabalıkların engellenemez aptallığı sözkonusudur.
Aptallık, insanlık durumunun bir nevi mütemmim cüzüdür. Alman faşizmi gücünün doruğundayken gerçekleştirdiği bu ünlü konuşmasında Musil, benzersiz üslubu ve kusursuz humoruyla, kendini de temize çekmeden her tür aptallığı ciddiyetle ti'ye alıyordu.
Aptallık Üzerine, Nazilerin nefret ettiği ve kitaplarını yasaklattığı Musil'in en sert, aynı zamanda en eğlenceli metinlerinden biri.
"Gerçek kara mizah, ruhban sınıfını hedef alırken komünistleri de tedirgin etmeli, aptallığı yargılarken bunun içine yazarı da almalıdır."
(Robert Musil, Aptallık Üzerine, Çev.: Ersan Üldes, Sel Yayıncılık 2018, Eleştiri, 88 s.)
SIRADIŞI BİR YAŞAMÖYKÜSÜ: ROBERT MUSIL
Robert Musil, 6 Kasım 1880 tarihinde Klagenfurt, Avusturyada, bir mühendis olan Alfred Edler von Musil ve Hermine Bergauer çiftinin oğlu olarak doğmuştur. Tam adı Robert Edler Von Musil'dir. Çocukluk yıllarını Yukarı Avusturya'da bulunan Steyr ile Brünn'de geçiren Musil, 12 yaşına geldiğinde Eisenstadt ve Maehrisch'teki askeri okullara devam etti. Bu okullara devam ettiği yıllarda teknik konulardaki yeteneğini ve ilgisini keşfetti. Subay eğitiminin andından, 18 yaşına geldiğinde Brünn Teknik Üniversitesi'nde makine mühendisliği eğitimi aldı ve bu okuldan 1901 yılında mezun oldu.
Bir piyade alayında hizmet verdikten sonra, Stuttgart Teknik Üniversitesi'nde asistanlığa başladıysa da bu işi kendisi için yetersiz bularak kısa süre sonra üniversiteden ayrıldı. 1903 yılında Berlin'e giderek felsefe ve deneysel psikoloji eğitimi almaya başladı. Üç yıl sonra insanın renk algılamasının incelemesinde kullanılmak üzere kendi adını taşıyan renk fırıldağını geliştirdi.
1902 yılında yazmaya başladığı ve üzerinde dört yıl çalıştığı ilk romanı
Genç Tösless, askeri lisedeki deneyimlerine dayanıyordu. Bu romanıyla psikolojik açıdan dikkatli analizler yapan anlatım ustası olarak ün yaptı.
Genç Tösless'in odak noktasında okul arkadaşlarından birinin hırsızlığını yakalayan üç yatılı okul öğrencisi bulunmaktadır. Üç kafadar, arkadaşlarını okul yönetimine şikâyet etmez, ancak ona tavan arasında işkence ederek cezalandırırlar. Bu olaya direkt olmasa bile gözlem yaparak katılan Tösless, olaya giderek yabancılaşır ve sonunda kendisinde aranan güvenilir niteliklerin kimsede bulunmadığını kabul eder.
1908 yılında fizikçi Ernst Mach'ın bilimsel doktrinlerine ilişkin çalışmasıyla Dr. Phil unvanını alan Robert Musil, kendisine önerilen akademik kariyerleri reddederek yazarlığa yoğunlaşır.
1911 yılında yayınlanan
Birleşmeler adlı öykü kitabının kahramanları kendilerini bilinçle bilinçsizlik arasında psişik bir deneyim alanında bulurlar. Yine 1911'de Berlin'de tanıştığı Martha Marcovaldi ile evlenen Musil, 1914'te
Neue Rundschau dergisinin redaktörlüğünü üstlenmeden önce hayatını kütüphanecilik yaparak kazanıyordu.
Birinci Dünya Savaşı'nda İtalya cephesinde savaşan Musil, 1917'den sonra Asker Gazetesi'ni çıkardı. Savaştan sonraki yıllarda tiyatro eleştirmeni olarak bir kariyer yaptı ve tiyatro oyunları yazdı. Hayalperestler ve Vinzens ve Önemli Adamların Kadın Dostu adlı dramlarında yazar, hiçbir şey gizlemeyen psikolojik analizleriyle akıl almaz gerçeğe hâkim olmaya çalışan kişileri göstermektedir.
1924 yılında Üç Kadın adlı öykü kitabı yayımlanmakla birlikte yazar, o tarihten itibaren tasarladığı anıtsal romanı üzerindeki çalışmalarına adapte olmaya başlamıştır. Adolf Hitler'in Almanya'da iktidara gelmesiyle birlikte pek çok yazar gibi Almanya'yı terk ederek Viyana'ya yerleşen Musil'in, aynı yıl Niteliksiz Adam adlı eserinin ikinci cildinin ilk bölümü yayımlanır. Yaşarken pek takdir edilmeyen bu eserde yazar, yüzyılın başındaki Batı Avrupa'daki düşünce ve duyguların envanterini yapmıştır. Niteliksiz adam Ulrich, tahtta Alman İmparatoru II. Wilhelm'den 40 yıl fazla kalmış olan Avusturya-Macaristan imparatoru I. Franz Joseph'in 70. yıldönümü nedeniyle tertiplenecek töreni hazırlamakla görevlendirilir. Bu hazırlıklar sürerken Birinci Dünya Savaşı patlak verir ve imparatorun jübile yılı olan 1918 her iki monarşinin çöküş yılı olur.
Musil, romanlarında çağdaş ideolojilerin maskesini düşürerek manevi görgüsüzlüğü belgelendirdi. Musil'e göre sağduyu ancak bir zamanlar mantıklı olanı reddetmekle sağlanabilirdi. Buna göre var olan düzenlerden hiçbirine karar vermeyen Ulrich, kız kardeşiyle birlikte Akdeniz'de bir adaya çekilerek kendi iradesiyle toplumdan kaçar.
Musil'in bilim disiplinlerinin hemen hepsiyle hesaplaştığı romanın karmaşık yapısı, halkın beğenisini kazanmasını engelleyen en önemli etkendir. Avusturyalı yazar bütün bunlara rağmen, çok büyük maddi olanaksızlar ve zaman zaman geçirdiği felç olma tehlikesiyle karşı karşıya kaldığı halde romanını üzerindeki çalışmalarını sürdürdü. 1936 yılında felç geçirdi. Avusturya'nın Almanya'ya bağlanmasının ardından felçli halini göz önüne almaksızın yurdunu terk ederek Zürih'e göç etti, fakat orada kısa bir süre kaldıktan sonra Cenevre'ye geçti.
Musil'in kitapları kendi yurdunda yasaklandı. Yapayalnız bir insan olarak kalan yazar, başyapıtı olan eser üzerinde çalışmalarını sürdürdüyse de bu kitabı tamamlayamadı.
Friedrich Wilhelm Nietzsche'nin felsefesinden etkilenerek yapıtlarında insanın kavrayamayacağı bir gerçeği anlatan Robert Musil, 15 Nisan 1942'de Cenevre-İsviçre'de beyin sektesi nedeniyle 62 yaşında yaşama veda etti.
Yeni Avusturya edebiyatının Franz Kafka ile birlikte kurucularından olan Robert Musil, Virginia Woolf'un Alman dilindeki benzeridir.
ESERLERİ
Roman
1906 Genç Törless (Die Verwirrungen des Zöglings)
1931 Niteliksiz Adam (Der mann ohne Eigenshaften)
Öykü
1911 Birleşmeler (Vereinigungen)
1924 Üç Kadın (Drei Frauen)
Tiyatro Oyunları
1921 Hayalperestler (Die Schwaermer)
1923 Vinzens ve Önemli Adamların Kadın Dostu (Vinzenz und die Freundin bedeutender Maenner).
(biyografi.net)
