Irvin Yalom'dan Cemil Meriç'e bugün doğanlar ve ölenler

BUGÜN DOĞANLAR

WILLIAM BUTLER YEATS

William Butler Yeats; İrlandalı şair ve oyun yazarı... İrlanda'da yetişen en önemli lirik şairlerden biri olmasının yanı sıra, 20. yüzyıl edebiyatının esas figürlerinden biridir.

İrlanda edebiyatının Rönesans sürecinin öncüsü sayılmaktadır.

Abbey Tiyatrosu'nun kurucularından biri olan Yeats, 1923 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görülmüştür.

İlk eseri Mosada (1886) büyüye olan ilgisini yansıtırken, The Wanderings of Oisin (1889) adlı eserinde Genç İrlanda hareketinin aşırı milliyetçiliğini dile getirdi. İrlanda mitolojisi ve temalarına odaklanan şiirleri mistik, yavaş tempolu ve lirik dille anlatılmıştır.

Bu dönemde kaleme aldığı şiirlerden en bilinenleri arasında "Falling of Leaves", "When You Are Old" ve "The Lake Isle of Innisfree" yer alır.

1893 yılında William Blake'in eserlerini düzenleyen Yeats'in toplu şiirleri 1895'te (Poems) yayımlandı.

"Those Dancing Days Are Gone" şiiri Carla Bruni'nin 2007 No Promises albümünde seslendirildi.

Yazarın The Celtic Twilight isimli kitabı Kelt Şafağı ismiyle Türkçeye çevrilmiştir.

Doğum tarihi: 13 Haziran 1865, Sandymount, İrlanda... Ölüm tarihi ve yeri: 28 Ocak 1939, Menton, Fransa.

IRVIN DAVID YALOM

Irvin David Yalom, Amerikalı psikoanalitiker, psikiyatrist, psikoterapist ve yazardır.

Standford Üniversitesi'nden emekliye ayrılmış profesör, alanında oldukça zengin bir yapıya sahip bilimsel kitapların ve romanların sahibidir.

Maddi açıdan zorlu bir çocukluk dönemi geçirmesine ve ailesinin dini eğitim dışında eğitimleri olmamasına rağmen okumaya karşı büyük bir tutku duyuyordu. Siyah ve beyaz ırkın ayrıldığı bir mahallede tek beyaz ırk kendi ailesiydi. Burada yaşamak onu korkutuyordu ve o da kitapların dünyasına sığınmıştı. Haftada iki gününü şehirdeki kütüphaneye bisikletle gidip sırasıyla bütün kitapları okuyarak geçiriyordu. Henüz daha bu dönemde kitap yazmanın insanın arkasında bırakacağı en önemli şey olduğunu düşünüyordu.

Ergenlik döneminde okuma alanı roman ve hikâyeler oldu. Tolstoy, Dostoyevski, Sartre ve Kafka gibi büyük yazarlardan etkilendi. Bu durum bilimle edebiyatı iç içe anlatmasında, alanına farklı bir bakış açısı getirmekte etkili olacaktı.

George Washington Üniversitesi'nde sanat eğitimi, Boston Üniversitesi'nde de tıp eğitimi almış, uzmanlık dalı olarak psikiyatriyi seçmiştir. John Hopkings Üniversitesi?nde uzmanlığı üzerine eğitim alırken Freudcu bir psikanalistin hocalığını yapmasıyla bu ekolün zayıf yanlarını fark etmiş ve felsefeye ağırlık vermeye başlamıştır.

Grup terapileri ve varoluşçuluk üzerine yoğunlaşan yazar, ilk eseri Grup Psikoterapisi'nin Teoriği ve Pratiği'ni 1970 yılında yazmıştır. Bu esere American journal Of Psychology tarafından "Muhtemelen konusunda yazılmış en iyi kitap" yakıştırması yapılmıştır.

2000 yılında The American Psychiatric Association, Yalom'u dine ve psikiyatriye katkılarından dolayı Oscar Pfister ödülüne layık görmüştür.

Akademik kariyerine 1963'te başladığı Stanford Üniversitesi'nde halen psikoterapist, yazar ve fahri profesör olarak görev yapmaktadır.

Yayınlanmış Eserleri: Grup Psikoterapisi'nin Teori ve Pratiği, Nietzsche Ağladığında, Divan, The Schopenhauer Cure, Varoluşçu Psikoterapi, Ölüm Korkusunu Yenmek, Şizofreni Terapisi, Alkolizm Terapisi, Anksiyete Terapisi, Annem ve Hayatın Anlamı, Aşkın Celladı, Bağışlanan Terapi, Bugünü Yaşama Arzusu, Cinsel Terapi, Depresyon Terapisi, Din ve Psikiyatri, Ergen Terapisi, Evlilik Terapisi, Güneşe Bakmak ? Ölümle Yüzleşmek, Her Gün Biraz Daha Yakın, Kısa Süreli Grup Terapileri, Okul Öncesi Çocukların Psikoterapisi, Okul Çağı Çocuklarının Psikoterapisi, Yeme Bozuklukları Terapisi.

Doğum tarihi: 13 Haziran 1931, Washington, DC, ABD.

BUGÜN ÖLENLER

OSAMU DAZAI

Osamu Dazai; Japon yazar... Tsugaru Yarımadası?nın merkezi yakınlarında küçük bir kasaba olan Kanagi?de doğdu. Asıl adı Şuuci Tsuşima'dır.

Ailedeki siyasetçi olma geleneğine karşı çıkarak yazar olmaya karar verdi. Saygınlığıyla nam salan Dazai ailesinin ayrıksı otu denilebilecek Dazai'nin aile hayatında 'intikam çabası' içinde olduğu biliniyor. Dazai'nin hem ailesinden, hem de sosyal çevresinden almaya çalıştığı intikam tam da tahmin edebileceği üzere tepkilerle karşılandı.

Dazai ve ailesi arasındaki kırılma noktası ise, elbette Japon yazarın Komünist Parti'ye üye olmasıyla tavan yaptı ve bu parti üyeliği onun evlatlıktan reddedilmesine sebep oldu.

Dazai, yazmaya 17 yaşında başladı. Yazdığı yazılar çeşitli edebiyat dergilerinde yayımlandı. Tokyo Üniversitesi'ne kayıt oldu. Fransız Edebiyatı bölümüne kayıt olan Dazai, ailesinin ve yakın çevresinin itirazlarına rağmen hayatını yazarlık yaparak devam ettirmeye de bu dönemde karar verdi.

Osamu Dazai'nin edebiyat çevrelerinde kendisine örnek aldığı yazar Ryunosuke Akutagawa'ydı. Akutagawa'ya olan ilgisi sadece edebi anlamda değildi. Dazai, ideolojik olarak da Akutagawa'dan etkilendi. Akutagawa'nın 1927 yılında henüz 35 yaşındayken intihar etmesi ise yazarda derin izler bıraktı. Akutagawa'nın intiharından etkilenen yazar, başarısız intihar girişiminde bulundu ve bunun üzerine psikolojik tedavi gördü.

Kitaplarında sıklıkla ölüme ve intihar düşüncesine yer veren, ama bunu yaparken de bir yandan da Japon yazarların sıklıkla yer verdiği 'yalnızlık'ı işleyen Dazai, 39'uncu yaş gününde bir kez daha intihar eder. Bu son intihar teşebbüsü başarıyla sonuçlanır ve yazarın cansız bedeni tam da doğum gününde bulunur.

Son kitabının finalini yazmadan hayatını kaybeden Dazai'nin eserleri sadece Japonya'yı değil, aynı zamanda tüm dünyayı da etkilemeyi başarır. İntihar notunda yazan "Doğmuş olduğum için beni affedin" cümlesi özellikle Japon kültüründe iz bırakmıştır.

Kitapları: Batan Güneş, İnsanlığımı Yitirirken, Buruk Ayrılık, Villon'un Karısı, Diskalifiye.

Doğum tarihi: 19 Haziran 1909, Kanagi, Aomori, Goshogawara, Aomori, Japonya... Ölüm tarihi ve yeri: 13 Haziran 1948, Mitaka, Tokyo, Japonya.

CEMİL MERİÇ

Cemil Meriç; Türk yazar, çevirmen ve düşünür... Başta dil, tarih, edebiyat, felsefe ve sosyoloji olmak üzere sosyal bilimlerin birçok alanında araştırma yapmış ve yazılar kaleme almış bir düşünce adamıdır. Telif ettiği 12 eseri ve tercümeleriyle Türk edebiyatında önemli bir yeri olduğu kabul edilir.

Yedi yaşına kadar Antakya'da yaşayan Cemil Meriç, babasının memuriyetten ayrılması üzerine ailesiyle birlikte Reyhanlı'ya döndü. Reyhanlı Rüşdiyesi'nde ilkokulu bitirdikten sonra yeniden Antakya'ya gitti. Fransız idaresindeki şehirde Fransız eğitim sistemi uygulayan Antakya Sultanisi'nde okudu. Bu okuldayken gözlerinin 6 derece miyop olduğu anlaşıldı.

İlk yazısı olan "Geç Kalmış Bir Muhasebe" başlıklı makalesi yerel Yenigün gazetesinde yayımlandı. On ikinci sınıftayken, milliyetçi tutumu, yayımlanan bir yazısı ve bu yazıda bazı hocalarını eleştirmesi yüzünden lise diplomasını alamadan okulu terk etmek zorunda kaldı. Lise öğrenimine devam etmek üzere İstanbul'daki Pertevniyal Lisesi'ne gitti. Bu sırada Nâzım Hikmet ve Kerim Sadi başta olmak üzere dönemin solcu aydınlarıyla tanıştı.

Geçim sıkıntısı nedeniyle 1937'de İskenderun'a döndü. Haymaseki köyünde dokuz ay kadar ilkokul öğretmenliği yaptıktan sonra aynı yıl İskenderun'da Tercüme Bürosu'na reis muavini oldu. 1938'de Batı Ayrancı köyünde ilkokul öğretmenliği, Türk Hava Kurumu'nda sekreterlik, belediyede kâtiplik gibi geçici işlerde çalıştı.

1939 yılının Nisan ayında Hatay hükümetini devirmek iddiasıyla tutuklanıp Antakya'ya götürüldü; idam talebiyle yargılandı, iki ay sonra beraat etti.

1940'ta İstanbul Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu'na burslu olarak kabul edildi, iki yıl bu kurumda öğrenim gördü. 1941'den başlayarak İnsan, Yücel, Gün, Ayın Bibliyografyası dergilerinde yazıları yayımlanmaya başladı.

1942'de Elazığ Lisesi'nde Fransızca öğretmenliğine atandı; Elazığ'a gitmeden önce öğretmen Fevziye Menteşeoğlu ile tanışıp evlendi. Her iki gözündeki yüksek miyoptan ötürü askerlikten muaf tutulan Meriç, ilk çeviri kitabı Balzac'ın Altın Gözlü Kız romanını 1943'te yayımladı.

Öğretmen eşinin tayininin Elazığ'a çıkmaması ve çiftin bu şehirde iki çocuk kaybedip ancak İstanbul'da doğum yapabileceğinin anlaşılması üzerine 1945'te Elazığ'daki öğretmenlik görevinden ayrılıp İstanbul'a gitti. 1945'te oğlu Mahmut Ali, ertesi yıl ise kızı Ümit dünyaya geldi.

1946'da İstanbul Üniversitesi'nde Fransızca okutman olarak göreve başlayan Meriç, 1974'te emekli oluncaya kadar Fransızca okutmanlığını sürdürdü, bu arada bir yıl kadar Yirminci Asır dergisinde yazılar yayımladı (1947). Victor Hugo'nun Hermani adlı piyesini manzum olarak tercüme etti (1948); Işık Lisesi'de Fransızca dersleri verdi (1952-1954).

1954 yılının bahar aylarında bir kaza sonucu gözlerini tamamen yitirince birkaç başarısız göz ameliyatının ardından 1955'te vapurla tek başına Marsilya'ya, oradan da Paris'e gitti. Altı aylık tedavi başarılı sonuç vermeyince yurda döndü. Görme yetisini tamamen yitirdiğinden dolayı bir süre bunalıma girdi, ancak çevresindekilerin yardımıyla yeniden okuyup yazmaya başladı.

Görme yetisini yitirdikten sonra yazarlık hayatının en üretken çağı başladı. Çevresindekilere okuttuğu Fransızca ve İngilizce metinleri sözlü olarak çevirdi ve yardımcılarına yazdırdı. Basılmamış olan bir Fransızca grameri hazırladı. Dikte etmek suretiyle makaleler yazmaya devam etti.

1963'ten itibaren Edebiyat Fakültesi'nin Sosyoloji bölümünde sosyoloji ve kültür tarihi dersleri verdi; bu dersleri emekliliğine kadar sürdürdü. Aralıklarla yirmi yıl sürdürdüğü günlüklere 1963 yılında başladı.

İlk telif kitabı Hint Edebiyatı 1964'te yayımlandı. Bir dünya edebiyatı yazma düşüncesiyle yola çıkan Meriç, İran edebiyatı ile işe başlamış, ama sonra Hint edebiyatına yönelmişti. Doğu medeniyetlerine karşı olan önyargıları yıkmayı amaçlayan ve dört yıllık bir çalışmanın sonucu olarak ortaya çıkan eser, Bir Dünyanın Eşiğinde başlığıyla iki kez daha basıldı.

Hint Edebiyatı'ndan sonra Batı düşüncesinin önemli bir yönünü aydınlatmayı amaçladı. Bu düşünceyle sosyalizmin temelini atan ve sosyolojinin kurucusu olan Saint Simon hakkında bir eser kaleme aldı, ancak basacak yayınevi bulmakta zorlandı. Eser, 1967'de Can Yayınları tarafından basıldı.

1965-1973 yılları arasında çeşitli dergilerde yazıları ve çevirileri yayımlandı. Hisar dergisinde 'Fildişi Kuleden' başlığıyla sürekli denemeler yazdı.

İstanbul Üniversitesi Fransızca okutmanlığından emekli oldu ve yılların birikimini kitaplaştırmaya girişti. O yıl, Türkiye Milli Kültür Vakfı'ndan fikir dalında ödül aldı.

"Bana öyle geliyor ki, hayat denen mülâkata bu kitabı yazmak için geldim," dediği Bu Ülke adlı kitabını 1976'da yayımladı. Kitap, onun çeşitli fikir, kültür ve edebiyat meselelerine dair aforizmalarından oluşur.

Aynı yıl, medeniyet kavramını tartıştığı Umran'dan Uygarlığa adlı eseri yayımlandı.

1978-1984 yıllarında çoğu Kubbealtı Cemiyeti'nde olmak üzere konferanslar veren Meriç?in 1980'de bir edebiyat tarihi ve düşünce tarihi niteliği taşıyan Kırk Ambar adlı eseri Türkiye Milli Kültür Vakfı Ödülü'ne layık görüldü. 1981'de Ankara Yazarlar Birliği tarafından 'Yılın Yazarı' seçildi.

1981'de basılan yarı derleme, yarı telif Bir Facianın Hikâyesi'nde yakın tarihin yeni bir muhasebesini yaptı.

1983'te eşi Fevziye Hanım'ı kaybeden Meriç, aynı yıl ağustos ayında beyin kanaması geçirdi ve sol tarafına felç indi.

Sağlığında basılan son eserleri Işık Doğudan Gelir (1984) ile Kültürden İrfana (1985) oldu.

13 Haziran 1987'de hayatını kaybetti. Cenazesi, Karacaahmet Mezarlığı'na defnedilmiştir.

2004 yılında Üsküdar Belediyesi'nin açtığı kültür merkezine, 2012 yılında Hatay'daki il kütüphanesine adı verilmiştir. Hatay'ın Reyhanlı ilçesinde doğduğu ev müzeye dönüştürülmüştür. 2013'te İzmir'de bir ortaokula ismi verildi.

Cemil Meriç, sosyoloji profesörü olan Ümit Meriç'in babasıdır.

Doğum Tarihi: 12 Aralık 1916, Reyhanlı... Ölüm Tarihi: 13 Haziran 1987, İstanbul.

Derleyen: Özgün Onat