Osman Balcıgilin Destek Yayınları'ndan çıkan kitabı 53. Risale'yi tanıtacağım bugün size. Ama öncelikle yazarın her kitabında olduğu gibi, kitabı iyi anlamak için önbilgilere ihtiyacımız var:
Örneğin, "risale" ne demektir? İslam dininin doğuşundan sonra, önceleri dinle ilgili konuları çözümleyen küçük ölçekli kitaplara risale denirmiş. Daha sonraları bilim, felsefe, tasavvuf, şiir, ilahiyat gibi değişik alanlarda, bir meseleyi ele alan veya başka biri tarafından yazılan bir esere reddiye, cevap niteliğinde bütün küçük boy eserlere risale adı verilmiş.
Bu kısa bilgiden sonra, yeni bir soru geliyor aklımıza: "İhvanı-Safa kardeşliği" ne demek mesela? İhvan-ı Safa, İslam dünyasında 4. yüzyıl ile 10. yüzyıl arasında ortaya çıkmış, dini, ahlaki, felsefi ve siyasi amaçları olan, bu amaçlarını gerçekleştirebilmek için de kardeşlik, dostluk, yardımlaşma ve dayanışmayı ilke edinen bir gurubun adıdır. İhvan'ın yaşadığı dönem, İslam dünyasının dini, siyasi ve kültürel açıdan yoğun tartışmalara, hatta çekişmelere sahne olduğu dönemdir. İhvan, halkın dini ve ahlaki duyarlılığının gittikçe zayıfladığını, mezhep çekişmelerinin arttığını görünce, İslam toplumunun sürüklenmeye başladığı bu kaostan, yine dini ve ahlaki unsurları öne çıkararak kurtulabileceğini düşünmüş; kardeşlik, dostluk, yardımlaşma ve dayanışma ile gerçekleştirilecek toplumsal birlik ve beraberliğin, entelektüel planda felsefe ve bilim ile de takviye edildiğinde daha aydın bir toplum oluşturulabileceğini tasavvur etmişti.
Ayrıca, halk arasında yaygın olan dini anlayış ve yaşayışın, şu ya da bu ölçüde safiyetini yitirdiğini, birtakım batıl inanış ve hurafelerle de karıştığını düşünerek İhvan, Tevhîdî'nin deyimiyle, "yanlış bilgiler ve batıl düşüncelerle kirletilmiş olan dini, felsefe ile yeniden temizlemeyi" amaç edinmişti.
Onlara göre insanın kötülüklerden, geçici eğilimlerden sıyrılıp mutluluğa ulaştırıcı bir ahlak ilkesine kavuşması için bilgi gereklidir. Eski Yunan eğitim ve öğretim ilkelerini benimseyen İhvan üs-Safa, dört bölüme ayrılıyordu:
12-30 yaş aralığındaki gençlerin katıldığı ilk bölümde; öğretmenlerin sözlerine uymak, onların gösterdikleri yolda yürümek, düzenli bir nefis eğitimine alışmak gereği vardı. 30-40 yaş aralığında olanların girdiği ikinci bölümde de, dünya ile ilgili felsefi bilgiler öğretilirdi. 40-50 yaş aralığında olanlar da, ilahi bilgiler üzerinde çalışırlardı. Bu basamağa erişenler, birtakım ilahi sırlar öğrenir ve peygamberlere eşit sayılırlardı. Elli yaşından yukarı olanların kabul edildiği bölüme yükselenler ise, "Melaike-i Mukarribin" denen ve Tanrı'ya en yakın melekler sırasında kabul edilirlerdi. Bu son sıraya girenler, içinde bulunduğumuz âlemin ve şeriat kanunlarına bağlı bütün olayların üzerinde bir değer taşırlardı.
Şimdi gelelim kitabımıza, 53. Risale'ye:
Yazarın da dediği gibi, "bağlılık dostları" diye anılan örgütün 52 adet risale kaleme aldığı biliniyor. Bilinmeyen İhvan-ı Safa'nın bir de 53. Risalesi'nin olduğu.
Bir 11. yüzyıl eseri olan 53. Risale'den bugüne kadar neden kimse haberdar değil? Bu risale ile başka bir örgüt olan Tapınak Şövalyeleri arasında nasıl bir ilişki var? Tapınak Şövalyeleri'nin ele gecırdiği plan da İdris Peygamber'in inşa ettiği tapınağa girmek için nasıl bir yol tarif ediliyor? Bu bilgilerin yanı sıra, Ebu Ali ile Esperia'nın aşkını da unutmadan geçmeyelim.
Bu kitap, ezoterik kardeşlik örgütlerinin köklerine ve birbirleri arasındaki dayanışmaya dair merakla okunacak bir roman.
Ben çok beğendim; sadece bir roman olarak değil, bilgi dağarcığıma yepyeni bilgiler daha eklediğim için...
(Osman Balcıgil, 53. Risale, Destek Yayınları 2015, Roman, 368 s.)
